Teksten

Vandaag staan de Antwerpse liberalen opnieuw op

do 11 december 2008

Beste vrienden,

Eerst en vooral wil ik U, als woordvoerder van het Centrum Frans Grootjans, van harte welkom heten en U hartelijk danken voor uw talrijke komst naar de oprichtingsactiviteit van het Centrum Frans Grootjans. Frans Grootjans overleed bijna 10 jaar geleden, op 20 februari 1999. Met een lange en gedreven politieke carrière hoort hij onmiskenbaar thuis in de galerij van de grote liberale staatsmannen. In de naoorlogse liberale geschiedschrijving is hij niet weg te denken: hij stond - samen met Herman Vanderpoorten, Willy De Clercq en Karel Poma - aan de wieg van de Vlaamse PVV en tussen 1973 en 1977 bezorgde hij als partijvoorzitter het liberalisme opnieuw een ideologische onderbouw. Frans Grootjans was tegelijk een gedreven journalist en directeur bij De Nieuwe Gazet. Op 27 mei 2008 werd dan ook in Antwerpen, door vrienden van Frans Grootjans en enkele gedreven jonge mensen, het Centrum Frans Grootjans opgericht. De kernleden van het Centrum willen het gedachtegoed van de voormalige Minister van Staat en voorzitter van de PVV in stand houden en uitdragen. Hiervoor werkt het Centrum op vier grote assen. (1) Het verspreiden en actualiseren van het liberale gedachtegoed zoals ondermeer neergeschreven in het Manifest van Oxford van 1947 in Vlaanderen en in België. (2) Het bevorderen van een nieuwe politieke cultuur waarin de dialoog en het wederzijdse respect centraal staan. (3) Het verdedigen van de onafhankelijkheid van de journalisten tegenover de groeiende impact van de commercialisering en popularisering in de pers. (4) Het verzamelen en uitgeven van teksten en toespraken van Frans Grootjans.

Hiervoor zal zij op geregelde tijdstippen lezingen organiseren. Ik wil dan ook op de eerste plaats onze drie gastsprekers van vanavond warm verwelkomen. Karel Poma, een jarenlange persoonlijke vriend en medestander van Frans Grootjans die over het leven van Frans Grootjans zal spreken Ook minister van staat en voormalig premier Wilfried Martens, waarmee Frans Grootjans heeft samengewerkt in de regering Martens, die zal spreken over het politieke leven van Frans Grootjans. En Guy Verhofstadt, minister van staat en voormalig premier, iemand die in de traditie van Frans Grootjans de partij is blijven vernieuwen en blijven voeden met nieuwe ideeën. Aan U allen, in naam van de kernleden van het Centrum Frans Grootjans, een warm welkom en wij kijken vooruit naar Uw tussenkomsten.

Dames en Heren, Zowat iedereen die hier aanwezig is, heeft Frans Grootjans gekend, behalve ikzelf. De vraag is dan ook waarom ik, als een jonge politicus, dit Centrum wil leiden en zijn gedachtegoed opnieuw in de aandacht wil brengen. Daar zijn verschillende redenen voor. Laat mij beginnen met een citaat van Frans Grootjans: "Ook in de rangen van de jongeren is er wel degelijk een grote behoefte aan politieke duidelijkheid. Allen samen moeten we opnieuw een enorme inspanning doen om onze opvattingen goed en juist te omschrijven. Wie daarbij faalt, brengt de beweging zelf, waarvoor hij in de bres wil staan, in het gedrang." Ten eerste is er dus de persoonlijkheid Grootjans die mij altijd heeft aangesproken. Uit gesprekken met talrijke Antwerpse liberalen mocht ik de impact en de impuls die Frans Grootjans heeft gegeven aan het Antwerps, Vlaams en Belgische liberalisme telkenmale opnieuw aanhoren en voelen. Bij het doorkruisen van tal van zijn toespraken en geschriften werd duidelijk dat veel van de analyses die Grootjans maakte, ook vandaag niet aan actualiteit hebben ingeboet. Tegelijk was Frans Grootjans in de jaren '70 de bezieler van de partij en voorzag hij een ideologische onderbouw waar ook vandaag nog op wordt verder gebouwd.

Door het lezen van de teksten van Grootjans kwamen alle facetten van het liberalisme op de voorgrond. Op die manier kwam ik in contact met allerlei organisaties en mensen die het liberalisme zien als een bijzondere en progressieve beweging die uit is op de emancipatie en versterking van het individu. Zo las ik de werken van John Stuart Mill, Hayek, Buchanon en Friedman, Isiah Berlin, John Rawls en Amartya Sen, die elk op hun manier uitlegden dat het liberalisme staat voor een goed evenwicht tussen vrijheid en rechtvaardigheid.

Ten tweede is er een ideologische reden. De recentelijke financieel economische crisis heeft het liberalisme in het defensief gedrongen. Waar in de jaren '80 en '90 het liberalisme de wind in de zeilen had en anderen ons als maatstaf namen of naar onze overtuigingen opschoven is daar vandaag geen sprake meer van. Het liberalisme is zelfs door enkele linkse denkers dood verklaard. Opnieuw zijn er allerlei groepen en politici die het liberalisme overladen met alle zonden van de wereld. Volgens antiglobalisten en socialisten ligt het liberalisme aan de basis van tal van wereldwijde problemen zoals de armoede, de sociale ongelijkheid en de milieuvervuiling. En volgens religieuze en extreemrechtse partijen is het liberalisme de oorzaak van het verval van normen en waarden. Het zijn clichés die het liberalisme voorstellen als hét probleem van onze huidige samenleving. Maar de liberale partij dreigt vandaag zelf de ideeënstrijd uit het oog te verliezen. Soms beneveld door de macht wordt de publieke discussie overgelaten aan anderen en de ruimte gelaten om het denkkader van onze maatschappij terug te verschuiven naar een conservatief en beknottend kader. Daarbij beslissen anderen, wordt het individu nooit voor de eigen verantwoordelijkheid geplaatst en wordt de vrijheid terug ondergeschikt aan de grillen van geprivilegieerde belangengroepen.

De woorden van Frans Grootjans hebben op dat vlak nog niet aan actualiteit ingeboet: "Ik weet dat het modieus klinkt te beweren dat de ideologieën hebben afgedaan. Zij die dat verkondigen hebben hun ideologie vervangen door een pragmatische opstelling. Een opstelling die vooral wordt ingegeven door de hoop op het verzamelen van het grootst mogelijk aantal stemmen. Dit pragmatisme laat niet alleen grote onzekerheid over het toekomstige gedrag van een politieke partij, maar ze dwingt de politici het tekort aan ideologie op te vullen door een teveel aan vedettecultus en marktonderzoek. En Grootjans ging verder: "Als men die richting verder inslaat zal een klare en duidelijke politieke keuze steeds meer worden vertroebeld en zal de geloofwaardigheid van de politieke partijen meer en meer worden aangetast, met als eindresultaat de teloorgang van het parlementaire stelsel zoals wij dat nu nog kennen."

Ik geloof inderdaad dat elke politieke visie begint met een duidelijke ideologie, een duidelijk mens- en maatschappijbeeld. Voor Frans Grootjans, en voor ons als liberalen, staan individuele vrijheid, gegrond op het zelfbeschikkingsrecht, het vermogen van ieder mens om zijn project, zijn of haar leven vorm te geven en na te streven en gelijke behandeling door een bescheiden, maar sterke overheid centraal. Het liberalisme is dus in de eerste plaats een humanisme. Het is mijn overtuiging dat eerst een maatschappelijk draagvlak moet gemaakt worden, vanuit een duidelijke ideologie, om ideeën en politieke voorstellen aanvaardbaar en aantrekkelijk te maken. De toekomst van het liberalisme ligt immers bij de harde kern van haar ideeën en maatschappijvisie. Mijn, en onze, constatatering is dat de maatschappij van hier en nu meer dan ooit nood heeft aan een duidelijk inhoudelijk consequent liberaal project dat op een offensieve manier, zonder schroom, zonder angst wordt uitgedragen.

Ten derde is er een menselijke reden. Politiek bedrijft men niet alleen, men zoekt medestanders, verbreed zijn basis en houdt vrienden dichtbij. Het doet mij dan ook enorm plezier om hier vandaag mensen van het LVSV, de jongeren, het LVV, het Willemsfonds, Liberales, het Liberaal Archief, het LVZ, de liberale vrouwen, de liberale vakbond en mutualiteit te mogen begroeten. In al deze vereniging hebben Antwerpse liberalen hun stempel gedrukt, en doen zij dat vandaag nog steeds. Allen dragen zij het liberalisme van Grootjans verder uit. Ideologisch onderbouwd, sociaal en progressief, door mensen bij elkaar te brengen en door overtuigd te zijn van de eigen kracht en het eigen project.

Grootjans stelde zelf in 1975 op het PVV congres dat: "De liberale partij het verzamelpunt moet worden van al diegenen die gesteld zijn op een krachtige verdediging van het private initiatief in alle lagen van de bevolking, een onverschrokken aanmoediging van de scheppende krachten, zonder dewelke geen sociale vooruitgang mogelijk is, een onverpoosde strijd tegen de verlammende verstaatsing, de vinnige verdediging van de filosofische en intellectuele verdraagzaamheid en de oprechte verbondenheid met die medeburgers die het in het leven moeilijk hebben." En hij ging verder: "De moderne liberaal moet zich principieel steeds opstellen aan de kant van de zwakste op sociaal gebied, de zwakste op cultureel gebied, de zwakste op taalgebied en de zwakste op economisch gebied. Liberalisme zonder solidariteit is als egoïsme, dat in feite het recht aan de sterkste laat. De Vlaamse PVV kan slechts een grote centrumpartij worden, in de mate dat zij ook haar verbondenheid met de kleine man, die in het leven vooruit wil, met daden onderstreept."

Daar ligt voor mij de kern van ons liberalisme. Laat het mij eenvoudig uitleggen. Het liberalisme is, naast een humanisme, ook een allesomvattende levensvisie. Basiselementen zijn: het respect voor de medeburger, het open houden van voldoende ruimte voor de individuele creativiteit, het opbrengen van een positieve tolerantie, het aanvaarden van risico, de beloning van de inspanning, de bekommernis voor diegenen die het moeilijk hebben in het leven, de zorg voor het leefmilieu. Ik wil dan ook samen met de jongeren in het offensief gaan, met voorstellen die op de toekomst gericht zijn. De liberale beweging moet de moed opbrengen om aan de burgers uit te leggen dat het systeem dat we vandaag kennen, dat gebouwd is op 19e eeuwse premissen, niet langer werkt. Dat, ondanks het valse gevoel van veiligheid, een fundamentele verandering noodzakelijk is.

Hierbij wordt uitgegaan van de zelfredzaamheid, verantwoordelijkheidszin en keuzevrijheid van elke burger, met een grote rol weggelegd voor het private initiatief, maar voor zieken en gehandicapten, werklozen en gepensioneerden, zwakkeren en studenten is er wel een duidelijke rol weggelegd voor de overheid om te voorzien in een menswaardige opvang en het geven van kansen voor eenieder om het eigen leven terug in handen te nemen. Liberalen willen dat elke mens zoveel mogelijk de kans heeft om zelf over zijn of haar leven te beschikken. Wij willen dat mensen voor zichzelf keuzes kunnen maken en dat die niet bepaald worden door paternalistische groepen, anonieme collectiviteiten of een bureaucratische staat. Maar wie opkomt voor het recht op zelfbeschikking van elke mens moet ook opkomen voor datzelfde recht voor andere mensen die vaak kansloos zijn. Net in die zin zijn liberalen voorstander van een doordachte, sterke overheid, met veel aandacht voor ondermeer onderwijs, een sterke sociale zekerheid, milieu en de toekomstige generaties.

Cruciaal hierbij vandaag, in deze moeilijke tijden, is dat de budgettaire evenwichten worden gerespecteerd. Meer en meer politici dringen er immers op aan om de budgettaire orthodoxie te laten varen en grijpen terug naar economische denkbeelden en politieke voorstellen uit de jaren ‘70. Zij willen tegelijk de rekening doorschuiven naar de volgende generatie. Als liberalen kunnen wij dit niet aanvaarden, omdat we beter weten. Ooit lanceerde Frans Grootjans de politieke slogan: "Niet U, maar de Staat leeft boven zijn stand." Deze uitspraak heeft vandaag niets aan actualiteitswaarde ingeboet. Nu, meer dan ooit, moeten liberalen vandaag op de bres staan voor een verlaging van lasten en een afslanken van het overheidsapparaat. Dit om mensen meer vrijheid en meer mogelijkheden te geven.

We kunnen en moeten de bevolking dan ook overtuigen van onze eigen, sterke, liberale ideeën en niet omgekeerd ons programma laten inspireren door de vraag wie we op welke manier kunnen plezieren. Open VLD moet niet de partij zijn die het belang van de hardwerkende Vlaming of een of andere doelgroep voorop stelt, maar elke burger, elk individu centraal stelt, ongeacht afkomst, achtergrond, leeftijd, geslacht of economische situatie.

Dames en Heren,

Vandaag staan de ware Antwerpse liberalen opnieuw op. Vol vertrouwen en met een duidelijke visie op de toekomst. Want men zal zeggen dat onze doelen te hoog gegrepen zijn. Men zal zeggen dat deze stad en dit land te verdeeld is om verandering te kunnen brengen. Men zal zeggen dat het onmogelijk is om vandaag mensen bij elkaar te brengen rond een gemeenschappelijk doel. Maar ik geloof echt dat op dit moment, het liberalisme meer dan ooit nodig is. Wij, als liberalen, kiezen hoop boven angst. Wij, als liberalen, kiezen ervoor mensen bij elkaar te brengen, in plaats van ze te verdelen en tegen elkaar op te zetten. Wij zijn de enigen die geloven dat verandering mogelijk is. Juist om onze toekomst beter te maken dan vandaag. Juist om voor iedereen een toekomstperspectief te bieden. Met de oprichting van het Centrum Frans Grootjans verkiezen wij alvast te anticiperen, eerder dan te ondergaan.

Ik dank U.

De auteur is kernlid van Liberales en woordvoerder van het Centrum Frans Grootjans

Reacties:

Reageer:

Naam*
Email*
Bericht*
Controle*
(*) verplichte velden